“Toen die eerste lockdown kwam en we online gingen, wist ik ineens niet meer hoe ik moest lesgeven,” vertelt Loïc van Eyk. “Hoe kan ik nou een college geven als ik niet zie of mijn verhaal ook daadwerkelijk aankomt bij de student?” Een persoonlijke zoektocht gaf Loïc lucht. “Interactie stopt niet als er geen fysiek contact mogelijk is.”

Loïc van Eyk, docent Social Work op de Academie voor Social Studies in Den Bosch, loopt vast tijdens de eerste lockdown, ondanks 13 jaar ervaring in het onderwijs. “Mij werd gevraagd om mijn hoorcollege integraal op te nemen als vervanging voor de les. Voor mij is een college niet hetzelfde als 90 minuten lesstof zenden. Als ik een hoorcollege geef, wil ik zien of mijn verhaal overkomt en waar ik het kan aanpassen. Het is een dynamisch proces. Als dat wegvalt, dan valt mijn schouwburg weg.”

Aan het begin van het nieuwe schooljaar zijn de coronamaatregelen versoepeld. Enthousiast bereidt Loïc zijn fysieke lessen voor, maar dan wordt hij verkouden en moet hij alsnog online lesgeven. “Tegelijkertijd laaide de discussie op over welke risico’s door klassikaal lesgeven aanvaardbaar zijn. Met de zorg voor kwetsbare ouders en 4 kinderen voelde ik ook thuis deze spanning. Ik besloot dat met de besmettingsrisico’s voor de studenten én voor mij fysiek lesgeven onverantwoord was. Een collega reageerde hierop: ‘Misschien moet iemand die wél fysiek les wil geven je lessen overnemen.’ Dat deed pijn. Ik heb dit serieus overwogen, totdat ik besefte dat mijn denken werd beperkt door de vorm van het contact, namelijk fysiek of online.”

Appen, mailen, videobellen
Loïc gaat op onderzoek uit. Hij vraagt zich hardop af wat hij het meeste mist in online onderwijs. Het antwoord: interactie. “In mijn zoektocht stuitte ik op de definitie van lockdown: het opleggen van strikte beperkingen voor reizen, sociale interactie en de toegang tot openbare ruimtes. Dat we beperkt zijn in reizen en in de toegang tot openbare ruimtes, dat klopt. Maar in sociale interactie? Ik ben nog nooit zo níet beperkt geweest in mijn sociale handelen. Ik kan bellen, appen, mailen, videobellen, noem maar op. Het enige wat niet mogelijk is, is fysiek contact. Ik realiseerde me dat er iets niet klopte. Met alle technische hulpmiddelen kon er volop sociale interactie plaatsvinden. De vraag was alleen: hoe creëer ik hiermee interactie in mijn college?” 

Loïc stelt een definitie van onderwijs voor zichzelf op. Onderwijs bestaat uit kennis en kundeoverdracht door interactie, ondersteund met vastgelegde kennis. Interactie vindt plaats als je (video)belt, chat of elkaar ontmoet. Vastgelegd bestaat bijvoorbeeld uit podcasts, kennisclips en artikelen. Loïc plakt daar de pakkende titel Live. & Recorded. op en maakt er een concept van. 

Hoe breng je dit in praktijk? In zijn lessen via Teams zoekt Loïc bewust het contact op. “Voor het college begint, vraag ik iedereen zijn camera en microfoon aan te zetten. En ik informeer ze vooraf: het kan zijn dat ik je vraag in beeld te komen zodat ik je reactie kan zien op het hoorcollege. Soms voer ik korte gesprekken over de inhoud of ik beantwoord vragen, maar ik houd het klein omdat er veel studenten meekijken.”  

Minder taai
De reacties op de online colleges zijn overwegend positief. De studenten schrijven: ‘Leuke interactie’, ‘minder taai’ en ‘heel chill hoorcollege’. Ook zijn er tegengeluiden. Sommigen vinden het spannend of hebben liever een opgenomen hoorcollege. Het is zoeken naar de juiste balans voor een grote groep studenten. 

Loïc deelt zijn bevindingen op de VONK Onderwijsinnovatie Community . “Daar kreeg ik veel reacties op. Vanuit VONK is mijn concept als een olievlek verspreid. Ik was duidelijk niet de enige die worstelde met de nieuwe situatie in het onderwijs. Uit verschillende hoeken van de organisatie kwamen verzoeken om in gesprek te gaan over het concept. Vanuit docenten, ICTO’s, directies, strategisch management en ook vanuit de diensten. Als je dit concept doorvoert, raakt het ook alle gelederen binnen de organisatie. Je zou bijvoorbeeld een verdeling kunnen maken tussen docenten die de interactiemomenten voorbereiden en docenten die kennisclips maken. Studenten kunnen deze kennisclips vooraf bekijken, de interactie hierover vindt plaats tijdens de les. Inzetcoördinatoren zagen bij deze invulling kansen om de urenverdeling beter in te richten en het begrip contacttijd met studenten passender vorm te geven. Roosteraars zouden daarvoor het lesrooster anders moeten inrichten.”

Loïc besluit: “Als je me vraagt: is het concept nu onderwijsinnovatie? Dat denk ik niet. Het is een raamwerk dat helpt bij concrete onderwijsvernieuwingen. Mijn boodschap is: ‘(h)erken en zie studenten Live. en ondersteun hen Recorded.' ”

Heb jij ook een goed idee voor onderwijsinnovatie?
Heb jij een innovatief idee voor onderwijs binnen jouw opleiding of academie dat je wilt testen? Draag je idee aan bij de VONK Onderwijsinnovatie Community.
 
Online onderwijs heeft weinig invloed op de cijfers en voortgang van studenten, wel op hun gemoedstoestand. Dat blijkt uit een onderzoek van NRC onder twaalfduizend studenten. Dahran Çoban, voorzitter van het ISO, noemt de uitkomsten zorgelijk.”Er zijn studenten die niemand zien en hele dagen alleen naar zichzelf kijken in teams.” Lees meer over de uitkomsten van het onderzoek van NRC.